Shkenca e Kritikës së Tekstit për të parë nëse Bibla është e korruptuar apo jo

“Pse duhet të marr parasysh librat e Biblës? Është shkruar shumë kohë më parë dhe i janë bërë kaq shumë përkthime dhe rishikime – kam dëgjuar se mesazhi i tij origjinal është ndryshuar me kalimin e kohës.” Kam dëgjuar shumë herë pyetje dhe deklarata të tilla për librat e Teuratit, Zaburit dhe Inxhilit që përbëjnë el Kitab ose Biblën.

Kjo pyetje është shumë e rëndësishme dhe bazohet në atë që kemi dëgjuar për al Kitab/Biblën. Në fund të fundit, është shkruar dy mijë vjet më parë. Në pjesën më të madhe të kësaj kohe nuk ka pasur shtypshkronjë, aparate fotokopjuese apo kompani botuese. Pra, dorëshkrimet origjinale u kopjuan me dorë, brez pas brezi, ndërsa gjuhët u shuan dhe u shfaqën të reja, ndërsa perandoritë u shkatërruan dhe lindën të reja. Meqenëse dorëshkrimet origjinale nuk ekzistojnë më, si e dimë ne se ajo që lexojmë sot në al Kitab (Bibël) është ajo që profetët origjinalë kanë shkruar në të vërtetë shumë kohë më parë? Përveç fesë, a ka ndonjë arsye shkencore apo racionale për të ditur nëse ajo që lexojmë sot është e korruptuar apo jo?

Parimet bazë në kritikën tekstuale

Shumë që e pyesin këtë nuk e kuptojnë se ekziston një disiplinë shkencore, e njohur si kritika tekstuale, me të cilin ne mund t’u përgjigjemi këtyre pyetjeve. Dhe për shkak se është një disiplinë shkencore, ajo zbatohet për çdo shkrim të lashtë. Ky artikull do të japë dy parimet kryesore të përdorura në kritikën e tekstit dhe më pas do t’i zbatojë ato në Bibël. Për ta bërë këtë, ne fillojmë me këtë figurë, e cila ilustron procesin me të cilin çdo shkrim i lashtë ruhet me kalimin e kohës, në mënyrë që ne të mund ta lexojmë edhe sot.

Një afat kohor që tregon se si të gjithë librat e vjetër vijnë sot tek ne

Ky diagram tregon një shembull të një libri të shkruar 500 para Krishtit. Megjithatë, ky origjinal nuk zgjat pafundësisht, kështu që përpara se të prishet, humbet ose shkatërrohet, bëhet një kopje e tij në dorëshkrim (MSS) (kopja e parë). Një klasë profesionale njerëzish të qujatur skribët bën punën e kopjimit. Me kalimin e viteve, kopjet bëhen nga kopja (kopja e dytë dhe kopja e tretë). Në një moment ruhet një kopje në mënyrë që ajo ekziston (ekziston) sot (kopja e 2-të). Në diagramin e shembullit tonë, kjo kopje e ruajtur është bërë në vitin 3 pas Krishtit. Kjo do të thotë se më e hershmja që mund të dimë për gjendjen e librit është vetëm nga viti 3 pas Krishtit e tutje. Prandaj, periudha nga viti 500 p.e.s. deri në vitin 500 të erës sonë (etiketuar x në diagram) është periudha ku nuk mund të bëjmë asnjë kontroll kopjimi pasi të gjitha dorëshkrimet e kësaj periudhe janë zhdukur. Për shembull, nëse korrupsioni ka ndodhur kur kopja e dytë është bërë nga kopja e parë, ne nuk do të mund t’i zbulonim ato pasi asnjëri prej këtyre dokumenteve nuk është i disponueshëm për t’u krahasuar me njëri-tjetrin. Kjo periudhë kohore përpara kopjeve ekzistuese (periudha x) është pra intervali i pasigurisë tekstuale – ku mund të ketë ndodhur korrupsioni. Prandaj, parimi i parë i kritikës tekstuale është se sa më i shkurtër të jetë ky interval x, aq më shumë besim mund të kemi në ruajtjen e saktë të dokumentit në kohën tonë, pasi periudha e pasigurisë është zvogëluar.

Natyrisht, zakonisht ekziston më shumë se një kopje e dorëshkrimit të një dokumenti sot. Supozoni se kemi dy kopje dorëshkrime dhe në të njëjtin seksion të secilës prej tyre është fraza e mëposhtme (Sigurisht që nuk do të ishte në anglisht, por unë përdor anglisht për të shpjeguar parimin):

Kjo tregon një variant lexim (njëri thotë ‘Joan’ dhe tjetri thotë ‘Gjoni’) por me vetëm disa dorëshkrime është e vështirë të përcaktohet se cili është ai që gabon.

Autori origjinal ose kishte shkruar për të Joan ose rreth John, dhe tjetri nga këto dorëshkrime ka një gabim. Pyetja është – Cili prej tyre ka gabimin? Nga provat e disponueshme është shumë e vështirë të vendosësh.

Tani supozojmë se kemi gjetur dy kopje të tjera dorëshkrime të së njëjtës vepër, siç tregohet më poshtë:

Tani kemi katër dorëshkrime dhe është më e lehtë të shihet se cili ka gabim

Tani është më e lehtë të vendosësh se cili dorëshkrim ka gabimin. Ka më shumë gjasa që gabimi të ndodhë një herë, në vend që i njëjti gabim të përsëritet tre herë, kështu që ka të ngjarë që MSS #2 të ketë gabimin e kopjimit dhe autori ka shkruar për Joan, jo për John. ‘Gjoni’ është korrupsioni.

Ky shembull i thjeshtë ilustron parimin e dytë në kritikën tekstuale: Sa më shumë dorëshkrime të ekzistojnë sot, aq më e lehtë është të zbulosh dhe korrigjosh gabimet dhe të dish se çfarë thoshte origjinali.

Kritika tekstuale e librave historikë

Pra, tani kemi dy parime atë të kritikës shkencore tekstuale që përdoren për të vendosur besueshmërinë tekstuale të çdo libri të vjetër: 1) matja e kohës ndërmjet shkrimit origjinal dhe kopjeve më të hershme të dorëshkrimeve ekzistuese, dhe 2) numërimi i numrit të kopjeve ekzistuese të dorëshkrimeve. Meqenëse këto parime zbatohen për të gjithë shkrimet e lashta, ne mund t’i zbatojmë ato si në Bibël ashtu edhe në libra të tjerë të lashtë, siç bëhet në tabelat e mëposhtme (Marrë nga McDowell, J. Dëshmi që kërkon një vendim. 1979. fq. 42-48).

* nga çdo punë

Këta shkrimtarë përfaqësojnë shkrimtarët kryesorë klasikë të kohërave antike – shkrimet që kanë formësuar zhvillimin e qytetërimit modern. Mesatarisht, ato na përcillen nga 10-100 dorëshkrime që ruhen duke filluar vetëm rreth 1000 vjet pas shkrimit të origjinalit.

Kritika tekstuale e Biblës/al Kitab

Tabela e mëposhtme krahason shkrimet biblike (në veçanti Inxhilin) ​​në të njëjtat pika (Marrë nga Comfort, PW Origjina e Biblës, 1992. fq. 193).

Përmbledhje e kritikës tekstuale të Biblës/al Kitab

Numri i dorëshkrimeve të Dhiatës së Re është aq i madh sa do të ishte e pamundur t’i renditeshin të gjitha në një tabelë. Siç thotë një studiues i cili kaloi vite duke studiuar këtë çështje:

“Ne kemi më shumë se 24000 kopje MSS të pjesëve të Testamentit të Ri në ekzistencë sot… Asnjë dokument tjetër i antikitetit nuk fillon as të afrohet me numra dhe vërtetime të tilla. Në krahasim, ILIAD nga Homeri është i dyti me 643 MSS që ende mbijetojnë” (McDowell, J. Dëshmi që kërkon një vendim. 1979. fq. 40)

Një studiues kryesor në Muzeun Britanik pajtohet me këtë:

“Dijetarët janë të kënaqur që ata zotërojnë në thelb tekstin e vërtetë të shkrimtarëve kryesorë grekë dhe romakë … megjithatë njohuritë tona për shkrimet e tyre varen nga një pjesë e vogël e MSS, ndërsa MSS e Dhiatës së Re numërohen me … mijëra.” Kenyon, FG (ish-drejtor i Muzeut Britanik) Bibla jonë dhe dorëshkrimet e lashta. 1941 f.23

Unë zotëroj një libër për dokumentet më të hershme të Dhiatës së Re. Fillon me:

“Ky libër ofron transkriptime të 69 dorëshkrimeve më të hershme të Dhiatës së Re…që datojnë nga fillimi i shekullit të 2-të deri në fillim të shekullit të 4-të (100-300 pas Krishtit) … që përmbajnë rreth 2/3 e tekstit të Testamentit të Ri” (P. Comfort, “The Text of dorëshkrimet më të hershme greke të Dhiatës së Re.” Parathënie f. 17. 2001)

Me fjalë të tjera, shumë nga këto dorëshkrime ekzistuese janë shumë të hershme, vetëm rreth njëqind vjet pas shkrimeve origjinale të Dhiatës së Re. Këto dorëshkrime vijnë më herët se ardhja në pushtet e Kostandinit dhe kishës romake. Dhe ato janë të përhapura në të gjithë botën mesdhetare. Nëse disa nga një rajon do të korruptoheshin, do të shihnim ndryshimin duke e krahasuar atë me dorëshkrime nga rajone të tjera. Por ata janë të njëjtë.

Pra, çfarë mund të konkludojmë nga kjo? Sigurisht të paktën në atë që ne mund të masim objektivisht (numri i MSS-ve ekzistuese dhe hapësira kohore midis MSS origjinale dhe më të hershme ekzistuese) Dhiata e Re (Inxhili) mbështetet shumë më tepër se çdo shkrim tjetër klasik. Vendimi drejt të cilit na shtyjnë provat përmblidhet më së miri nga citati vijues:

“Të jesh skeptik ndaj tekstit rezultues të Dhiatës së Re do të thotë të lejosh që e gjithë lashtësia klasike të rrëshqasë në errësirë, sepse asnjë dokument tjetër i periudhës antike nuk është vërtetuar bibliografikisht aq mirë sa Dhiata e Re”. Montgomery, Historia dhe Krishterimi. 1971, fq.29

Ajo që ai thotë është se për të qenë konsistent, nëse vëmë në dyshim besueshmërinë e al kitabit (Biblës), ne gjithashtu mund të hedhim poshtë gjithçka që dimë për historinë klasike në përgjithësi – dhe këtë asnjë historian nuk e ka bërë ndonjëherë. Ne e dimë se tekstet biblike nuk janë ndryshuar pasi epokat, gjuhët dhe perandoritë kanë ardhur dhe kanë shkuar që kur MSS-të më të hershme ekzistuese erdhën përpara këtyre ngjarjeve. Për shembull, ne e dimë se asnjë papë apo perandori romak Konstandini nuk e ka ndryshuar Biblën pasi ne kemi dorëshkrime që janë më të hershme se Kostandini dhe papët dhe të gjitha këto dorëshkrime më të hershme përmbajnë të njëjtat tregime. Dorëshkrimet e përdorura për përkthimin e Biblave sot vijnë para kohës së Profetit Muhamed a.s., dhe fakti që ai konfirmoi Biblën ashtu siç e gjeti në kohën e tij është domethënëse pasi vetëm nga dorëshkrimet e përdorura e dimë se nuk ka ndryshuar nga koha e tij.

Kjo tregohet në afatin kohor në vijim, ku burimet e dorëshkrimeve që përdoren në përkthimin e Biblave moderne tregohen se vijnë shumë herët.

Biblat moderne janë përkthyer nga dorëshkrimet më të hershme ekzistuese, shumë prej 100-300 pas Krishtit. Këto dorëshkrime burimore vijnë shumë kohë përpara Konstandinit apo fuqive të tjera fetare-politike dhe para kohës së Profetit Muhamed a.s.

Për ta përmbledhur, as koha dhe as udhëheqësit e krishterë nuk i kanë korruptuar idetë dhe mesazhet origjinale që u vendosën fillimisht në shkrimet origjinale të al kitab ose Biblës. Ne mund të dimë se sot lexon me saktësi atë që autorët kanë shkruar në të vërtetë nga mijëra dorëshkrime të hershme që kemi sot. Shkenca e kritikës tekstuale mbështet besueshmërinë e al Kitab (Biblës).

Kritika tekstuale në leksionin universitar

Unë pata privilegjin të mbaj një leksion publik mbi këtë temë në Universitetin e Ontarios Perëndimore në Kanada jo shumë kohë më parë. Më poshtë është një video 17 minutëshe e pjesës së ligjëratës që mbulon këtë pyetje.

Deri më tani ne në të vërtetë kemi parë vetëm kritikën tekstuale të Dhiatës së Re – Inxhilit. Por ç’të themi për Taurat dhe Zabur – librat që përbëjnë Dhiatën e Vjetër? Në videon e mëposhtme 7 minutëshe, unë përmbledh parimet e kritikës tekstuale të Dhiatës së Vjetër.