Kur’ani i referohet Isait (Jezusit – PBUH) si ‘el Masih’. Çfarë do të thotë kjo? Nga vjen? Pse të krishterët i referohen atij si ‘Krishti’? A është ‘Masih’ i njëjtë me ‘Krishtin’ apo është kjo ndonjë kontradiktë apo korrupsion? Zaburi (Psalmet) jep përgjigjet për këto pyetje të rëndësishme. Megjithatë, për të kuptuar këtë artikull ju duhet së pari të lexoni artikullin në ‘Si u përkthye Bibla?‘ pasi ky informacion do të përdoret këtu.
Origjina e ‘Krishtit’
Në figurën më poshtë unë ndjek procesin e përkthimit siç shpjegohet në ‘Si u përkthye Bibla?‘, por duke u fokusuar në mënyrë specifike në fjalën ‘Krisht’ të përdorur në Inxhilin e sotëm ose në Dhiatën e Re.
Ju mund ta shihni atë në origjinal hebraisht i Zaburit (në kuadrant #1) termi ishte ‘mashiyachtë’ të cilin fjalori hebraik e përkufizon si një person ‘i mirosur ose i shenjtëruar’. Disa pasazhe të Zaburit (Psalmet) flisnin për një mashiyach specifik (me një artikull të caktuar ‘të’) i cili u profetizua për të ardhur. Kur Septuaginta u zhvillua në 250 pes (shih Si u përkthye Bibla), studiuesit përdorën një fjalë në greqisht për hebraishten mashiyach që kishte një kuptim të ngjashëm – Χριστός = Christos – që vinte nga chrio, që nënkuptonte fërkimin ceremonial me vaj. Prandaj fjala Christos u përkthye me kuptim (dhe nuk u transliterua me zë) nga hebraishtja ‘mashiyach’ në Septuagintën greke për t’iu referuar këtij personi specifik. Ky është Kuadranti #2. Dishepujt e Isait (Jezusit – PBUH) e kuptuan se ai ishte pikërisht ky person për të cilin flitej në Septuagintë, kështu që vazhduan të përdorin termin Christos në Injil (ose Testamentin e Ri). (përsëri në kuadrant #2)
Por me anglishten e sotme (ose gjuhë të tjera) ‘Christos’ ishte atëherë të transliteruara nga greqishtja në anglisht (dhe gjuhë të tjera moderne) si ‘Krishti’. Kjo është gjysma e poshtme e figurës së etiketuar #3. Kështu ‘Krishti’ në anglisht është një titull shumë specifik nga Psalmet e Zaburit, i nxjerrë nga përkthimi nga hebraishtja në greqisht dhe më pas nga transliterimi nga greqishtja në anglisht. Hebraishtja Zabur përkthehet drejtpërdrejt në gjuhët moderne dhe përkthyesit kanë përdorur fjalë të ndryshme në përkthimin ‘mashiyach’ të hebraishtes origjinale. Disa (si mbreti James) të transliteruara hebraishtja ‘mashiyach’ tek fjala angleze Mesiah me zë. Të tjerët (si New International) përkthyer ‘mashiyach’ për nga kuptimi i saj si ‘I mirosuri‘ në këto pasazhe specifike të Psalmeve (ose Zabur). Në të dyja rastet ne nuk e shohim shpesh fjalën ‘Krishti’ në Psalmet angleze dhe për këtë arsye kjo lidhje me Dhiatën e Vjetër nuk është e dukshme. Por nga kjo analizë ne e dimë se në Bibël (ose al kitab):
‘Krishti’=’Mesia’=’I vajosuri’
dhe se ishte një titull specifik.
Pra, nga vjen ‘Masih’ në Kur’an?
Ne kemi parë se si ‘Krishti’=’Mesia’=’I vajosuri’, të cilët janë tituj ekuivalent që i gjeni në pjesë të ndryshme të Biblës (al kitab). Po si përmendet ‘Krishti’ në Kur’an? Për t’iu përgjigjur do të ekstrapoloj nga figura e mësipërme e cila tregoi rrjedhën e Mashiyach->Krishtit në Bibël (al kitab).
Figura më poshtë e zgjeron procesin për të përfshirë Kur’anin arab, i cili është shkruar pas përkthimeve hebraike dhe greke të Biblës (al kitab). Mund të shihni që e kam ndarë kuadrantin #1 në dy pjesë. Pjesë 1a është e njëjtë si më parë që të merreshim me ‘mashiyach’ origjinal në hebraisht Zabur siç u shpjegua më sipër. Pjesë 1b tani e ndjek këtë term në arabisht. Ju mund të shihni se termi ‘mashiyac’h ishte e transliteruar (dmth me tinguj të ngjashëm) në Kur’an (si مسيح). Pastaj, kur lexuesit arabishtfolës të Kur’anit e përkthyen fjalën në anglisht, ata përsëri e transliteruan atë si ‘Masih’.
Me këtë njohuri të sfondit mund të shohim se ata janë të gjithë kanë të njëjtën titull dhe të gjitha nënkuptojnë të njëjtën gjë në të njëjtën mënyrë që “4= ‘katër’ (anglisht) = ‘quatre’ (frëngjisht) = IV (numrat romakë) = 6-2 = 2+2.
Krishti parashikuar në shekullin I
Me këtë njohuri, le të bëjmë disa vërejtje nga Ungjilli (Inxhili). Më poshtë është reagimi i mbretit Herod kur dijetarët nga Lindja erdhën në kërkim të mbretit të hebrenjve, një pjesë e njohur e historia e lindjes së Isait (Jezusi – PBUH). Vini re, ‘të’ paraprin Krishtin, edhe pse nuk i referohet në mënyrë specifike Isait (Jezusit – PBUH).
Mbreti Herod, kur dëgjoi këto fjalë, u shqetësua, dhe bashkë me të mbarë Jeruzalemi. Dhe, mbasi i mblodhi të gjithë krerët e priftërinjve dhe skribët e popullit, i pyeti ku duhet të lindte Krishti. (Mateu 2:3-4)
Ju mund të shihni se vetë ideja e ‘Krishtit’ ishte tashmë e pranuar gjerësisht midis Herodit dhe këshilltarëve të tij fetarë – edhe para se të lindte Isa (Jezusi – PBUH) – dhe përdoret këtu pa iu referuar në mënyrë specifike atij. Kjo për shkak se, siç u shpjegua më lart, ‘Krishti’ vjen nga Zaburi (Psalmet) i shkruar qindra vjet më parë nga Profeti dhe Mbreti Davud (David – PBUH), dhe zakonisht lexohej nga hebrenjtë e shekullit të 1-të (si Herodi) në Septuagintën Greke. ‘Krishti’ ishte (dhe ende është) një titull, jo një emër. Nga kjo ne mund të hedhim poshtë menjëherë nocionet qesharake se ‘Krishti’ ishte një shpikje e krishterë ose një shpikje nga dikush si Perandori Romak Kostandin i vitit 300 pas Krishtit popullarizuar nga filma si Kodi i Da Vincit. Titulli ekzistonte qindra vjet përpara se të kishte ndonjë të krishterë ose përpara se Konstandini të vinte në pushtet.
Profecitë e ‘Krishtit’ në Zabur
Le të shohim këto shfaqje të para të titullit profetik ‘Krishti’ në Zabur (Psalmet), shkruar nga Profeti Davud (David – PBUH) rreth 1000 para Krishtit – shumë, shumë përpara lindjes së Isait (Jezusit – PBUH).
Mbretërit e dheut mblidhen … kundër Zotit dhe të vajosurit të tij, … Ai që ulet në qiejtë do të qeshë, Zoti do të tallet me ta.… do të thotë: “E vendosa mbretin tim mbi Sion, malin tim të shenjtë.” (Psalm 2:2-6)
Psalmi 2 i Zaburit në Septuagintën do të lexohej si më poshtë në Septuagintën greke (po e vendos me një të transliteruar Christos kështu që ju mund ta ‘shihni’ titullin e Krishtit, siç mund ta shohë një lexues i Septuagintës)
Mbretërit e dheut mblidhen … kundër Zotit dhe të krishtin e tij, … Ai që ulet në qiejtë do të qeshë, Zoti do të tallet me ta.… do të thotë: “E vendosa mbretin tim mbi Sion, malin tim të shenjtë.” (Psalm 2)
Tani mund ta ‘shihni’ Krishtin në këtë pasazh siç do ta kishte një lexues i shekullit të 1-të. Dhe transliterimi i mëposhtëm do të kishte saktësisht të njëjtin kuptim:
Mbretërit e dheut mblidhen … kundër Zotit dhe të Masihun e tij, … Ai që ulet në qiejtë do të qeshë, Zoti do të tallet me ta.… do të thotë: “E vendosa mbretin tim mbi Sion, malin tim të shenjtë.” (Psalm 2)
Por Zaburi (Psalmet) vazhdojnë me më shumë referenca për këtë Krishti ose Masih që po vjen. E vendosa pasazhin standard krah për krah me një të transliteruar me ‘Krishtin’ dhe me ‘Masih’ që të mund ta shihni.
| Psalmet 132- Nga hebraishtja | Psalmet 132 – Nga Septuaginta | Psalmet 132 i Zaburit me transliterim arab |
| …o Zot, …10 Për hir të Davidit, shërbëtorit tënd, mos e dëbo fytyrën e të vajosurit tënd.11 Zoti iu betua Davidit në të vërtetë dhe nuk do të ndryshojë: “Unë do të vë mbi fronin tënd një fryt të— …17 “Këtu do ta rris fuqinë e Davidit dhe do t’i jap një llambë të vajosurit tim. | …o Zot, …10 Për hir të Davidit, shërbëtorit tënd, mos e dëbo fytyrën e të Krishtit tim.11 Zoti iu betua Davidit në të vërtetë dhe nuk do të ndryshojë: “Unë do të vë mbi fronin tënd një fryt të— …17 “Këtu do ta rris fuqinë e Davidit dhe do t’i jap një llambë të Krishtit tim. | …o Zot, …10 Për hir të Davidit, shërbëtorit tënd, mos e dëbo fytyrën e të Masihut tim.11 Zoti iu betua Davidit në të vërtetë dhe nuk do të ndryshojë: “Unë do të vë mbi fronin tënd një fryt të— …17 “Këtu do ta rris fuqinë e Davidit dhe do t’i jap një llambë të Masihut tim. |
Ju mund të shihni se Psalmet 132 flet në mënyrë specifike në kohën e ardhshme (“…Unë do të bëj një bri për Davidin (ose Davudin)…”), si shumë pasazhe nëpër Teurat dhe Zabur. Kjo është e rëndësishme të mbani mend kur vlerësoni profecitë. Është e qartë se Zaburi bën pretendime dhe parashikime të së ardhmes – dhe kjo është pa marrë parasysh Inxhilin. Herodi ishte i vetëdijshëm se profetët e Dhiatës së Vjetër bënin parashikime për ardhjen e ‘Krishtit’ – kjo ishte arsyeja pse ai ishte gati për këtë njoftim. Ai thjesht kishte nevojë për këshilltarët e tij për të shpjeguar specifikat e këtyre parashikimeve, sepse ai nuk e njihte shumë mirë Zaburin. Dihet se hebrenjtë janë duke pritur për Mesian (ose Krishtin) e tyre. Fakti që ata janë duke pritur ose duke kërkuar për ardhjen e Mesihut të tyre nuk ka të bëjë fare me Isain (ose Jezusin – a.s.) në Inxhil apo Testamentin e Ri (pasi ata e shpërfillin atë), por ka të bëjë gjithçka me pamjen e qartë të së ardhmes. profecitë në Zabur.
Profecitë e Taurat & Zabur: si një bravë e një sistemi kyç-dhe-kyç
Fakti që Taurat dhe Zabur parashikojnë në mënyrë specifike të ardhmen i bën ata si kyçi i një dere. Një bravë është projektuar në një formë të caktuar në mënyrë që vetëm një ‘çelës’ specifik që përputhet me formën mund ta zhbllokojë atë. Në të njëjtën mënyrë Dhiata e Vjetër është si një bravë. E kemi parë tashmë në postimet në Sakrifica e madhe e Ibrahimit (PBUH), dhe Pashka e Profetit Musa (PBU) dhe ardhja Shenja e Birit të Virgjëreshës (ju lutemi rishikoni nëse nuk janë të njohur) se ka pasur profeci specifike të këtij personi që vjen. Psalmet 132 i Zaburit shton rregullin që ‘Krishti’ do të ishte nga linja e Profetit dhe Mbretit Davud (=David – a.s.). Pra, ‘blloku’ bëhet gjithnjë e më i saktë ndërsa lexojmë pasazhet profetike përmes Dhiatës së Vjetër. Zaburi nuk përfundon me këto profeci. Ai na tregon më në detaje se çfarë do të ishte dhe çfarë do të bënte Masihu. Vazhdojmë nëpër zabur.